ANALISIS UNSUR NARATIF, MOTIF PELAKU, FUNGSI PELAKU, SIKLUS DAN LATAR BELAKANG CERITA RAKYAT JAKA SANGKRIB DAN CEMPAKA WULUNG

ANALISIS UNSUR NARATIF, MOTIF PELAKU, FUNGSI PELAKU, SIKLUS DAN LATAR BELAKANG CERITA RAKYAT JAKA SANGKRIB DAN CEMPAKA WULUNG

Unsur Naratif Cerita Rakyat Jaka Sangkrib


S1. Lahire jabang bayi nagara kang nggawa penyakit.
S2. Jabang bayi dititipapke marang adhine wong tuwane amerga isin menawa demang duwe anak kang nduweni penyakit gudigen.
S3. Jabang bayi dirawat kanthi tenanan, dene diparingi jeneng Jaka Sangkrib.
S4. Saka kanca-kancane kang meruhi penyakite mila enthuk paraban Jaka Gudig.
S5. Jaka Sangkrib bisa nguwasai ilmu kang diwarahi pamane.
S6. Jaka Sangkrib golek tamba kanggo penyakite amarga isin karo kanca-kancane.
S7. Jaka Sangkrib lunga menyang pesisir segara kidul.
S8. Jaka Sangkrib tapa ing pesisir segara kidul.
S9. Ana ing tapane, Jaka Sangkrib ketemu karo pawongan tuwa kang gandhakake menawa tamba kanggo penyakite mau kanthi tapa pitung dina ing sakjroning wetheng mahesa utawa kebo bule (albino).
S10. Jaka Sangkrib terus adus ana ing sendang Beji. Kang ora bakal adoh saka tapane mau.
S11. Jaka Sangkrib mlebu menyang wethenge kebo mau. Sakwise kuwi banjur nyemplung menyang Sumur beji..
S12. Jaka terus menehi jeneng papan panggonan mau kang pancen wis dadi tambane kanthi jenengi Sendang Beji utawa Sendang Arum,
S13. Sakwise mari, Jaka kang wis dadi pemuda kang gagah tanpa ndhuweni penyakit terus mlaku maneh mider jagad srawung marang liyan.
S14. Sakwise pirang-pirang dina olehe mlaku, Jaka Sangkrib teka ana ing sakwijining desa kang ana pesisir kidul kulon kutho.
S15. Jaka Sangkrib takon marang warga ngenani kahanan desa kono.
S16. Krungu cerita kang kaya mangkono Joko sangkrib banjur kepengin aweh pitulung banjur njaluk pangestu marang lurah desa kono amarga kepengin mangerteni sejatine sapa Wara Wari.
S17. Wayah wis ngancik surup. Jaka Sangkrib banjur metu umah mlaku muteri desa.
S18. Jaka Sangkrib mandheg lakune amarga dimatake dening Nawang Sih. Salah sijine peri kang urip ana ing kono. Dheweke minangka widadari kang ayu rupane.
S19. Nawang Sih terus ngenalake sapa sejatine lan kaperluane menawa bakal njaluk pitulungan amerga dheweke lagi kena ganggu dene Wora-wari.
S20. Jaka Sangkrib mangsuli lan ngenalake uga ngutarakake menawa dheweke kasengsem karo Nawang Sih.
S21. Jaka sangkrib dewenehi ngerti carane nlawan wara wari.
S22. Jaka Sangkrib nglakoni tapa pendem ing gunung karang.
S23. Jaka Sangkrib ditekani Ratu Kidul.
S24. Jaka sangkrib Diwenehi Pusaka kang awujud cemeti kanggo nglawan raja Wora-Wari.
S25. Jaka Sangkrib nemoni Wara Wari.
S26. Jaka Sangkrib perang karo Wara Wari.
S27. Jaka Sangkrib migunakake pusaka kang dadi wadine.
S28. Jaka Sankrib kasil ngalahake Wara Wari.
S29. Jaka Sangkrib dadi garwane Nawang Sing.
S30. Jaka Sangkrib lan Nawang Sih duwe anak pitu.


Motif Pelaku Dalam Cerita Rakyat Jaka Sagkrib

I. Motif Pemberian Nama
Dene bocah mau diparingi asma Joko Sangkrib. Pada kalimat ini sang bayi diberi nama oleh pamannya.
II. Motif Pewarisan Ilmu
Ngilmu kanuragan kang diwarahi saka pamane kabeh cepet anggone narima. Diliat dari kalimat ini merupakan motif pewarisan ilmu.
III. Motif Pengembaraan
1. Ana ing sawijining dina Jaka nduweni pamikir kepengen golek tamba kanggo penyakite mau. Jaka sangkrib pergi mengembara mencari obat untuk menyembuhkan penyakitnya.
2. Sakwise mari, Joko kang wis dadi pemuda kang gagah tanpa ndhuweni penyakit terus mlaku maneh mider jagad srawung marang liyan. Kalimat ini menerangkan kelanjutan pengembaraan Jaka Sangkrib.
3. ...pinujumenyang gunung kang dimaksud... kalimat ini menerangkan pengembaraan Jaka Sangkrib dalam mencari pusaka untuk mengalahkan Wara Wari.
IV. Motif Pertapaan
1. Dheweke nglakoni tapa ana ing kono. Pada kalimat ini menerangkan bahwa Jaka sangkrib bertapa untuk memperoleh obat untuk menyembuhkan penyakitnya.
2. Nalika tekan ana perenge gunung kang jebul cedhak ana pesisir kuwi Sangkrib tapa pendem. Jaka Sangkrib melakukan tapa pendem untuk memperoleh pusaka untuk melawan Wara Wari.
V. Motif Pencarian
1. Ana ing sawijining dina Jaka nduweni pamikir kepengen golek tamba kanggo penyakite mau. Selain termasuk dalam motif pengembaraan, kalimat ini juga termasuk dalam motif pencarian. Karena tertera jelas bahwa Jaka Sangkrib sedang mengcari obat untuk menyembuhkan penyakitnya.
2. Jaka Sangkrib kang krungu lan wis mangerti wadine kang bakal kaadepi tumuju menyang gunung kang kamaksud kuwi. Kalimat ini termasuk dalam motif pencarian karena dalam kepergiannya yaitu untuk mencari pusaka untuk mengalahkan Wara Wari.
VI. Motif Percintaan
Panyawange kebak katresnan amerga kapincut dene Jaka kang pancen wis dadi pemuda kang bagus. Kalimat ini meneragkan bahwa ada motif percintaan antara Jaka Sangkrib dengan Nawang Sih.
VII. Motif Perjanjian
...menawa bisa musnahake Wora-wari, kapengen ndadekake dheweke dadi sisihane. Dalam kalimat ini, jaka sangkrib membuat perjanjian dengan Nawang Sih.
VIII. Motif Pengangkatan
Dene Jaka Sangkrib kang bisa kasil ngalahake panguasa munggah dadi ratu ana ing tlatah kono. Setelah mengalahkan Wara Wari dan menikah dengan Nawang Sih, Jaka Sangkrib diangkat menjadi raja di daerah situ.


Fungsi Pelaku Dalam Cerita Rakyat Jaka Sangkrib


1. Seorang ahli keluarga meninggalkan rumah. (Definisi: ketiadaan. Lambang:B)
• Ana ing sawijining dina Jaka nduweni pamikir kepengen golek tamba kanggo penyakite mau. Jaka lunga saka umahe sakwise nyuwun pangestu marang wong tuwa angkate. Jaka lunga menyang pinggere pesisir segara kidul
2. Satu larangan diucapkan kepada wira.(Definisi:larangan. Lambang Y)
• Pitakone banjur kajawab. Menawa ing wayah wengi Wara Wari Metu lan golek tumbal menawa ana kang metu ing wayah bengi
3. Larangan dilanggar.(Definisi :pelanggaran. Lambang :Tt)
• Sangkrib banjur metu umah mlaku muteri desa
4. Penjarah membuat untuk meninjau (Definisi: tinjauan.Lambang :E)
• Sang nata mireng, duka
5. Penguasa menerima maklumat tentang mangsanya.(D:penyampaian.Lambang : C)
• Penjaga aweh atur marang Sang nata menawa ana pemuda kang arep ngandegake laune.
6. Penjarah mencuba memperdaya mangsanya dengan tujuan untuk memilikinya atau memiliki kepunyaanya (Definisi: muslihat lambang NN).
• Wong loro metu menyang glanggang. Dadi perang kang rame. Dadi gonjang-ganjinge tlatah kono.
7. Mangsa terperdaya dan dengan demikian tanpa pengetahuanya membantu musuhnya (Definisi: muslihat. Lambang O)
• Pada-pada sektine. Pada ngetokake kasektene.
8. Pennguasa menyebabkan kesusahan pada seorang ahli. (Definisi kejahatan. L : A)
• Pada ngetokake kasektene. Dadi gonjang-ganjinge tlatah kono. Saben ngetokake ngelmune, ana swara gludug kang metu.
9. Kecelakaan ia dibenarkan pergi atau diutuskan. D :penghubung.L : Bb)
• Dheweke terus ngenalake sapa sejatine lan kaperluane menawa bakal njaluk pitulungan amerga dheweke lagi kena ganggu dene Wora-wari.
• Lan dheweke uga saguh aweh pitulung amarga uga Wora-wari wis gawe ribet karo liyane. Kajaba saka kuwi uga ngutarakake menawa dheweke kasengsem karo Nawang Sih.
10. Pencari bersetuju atau memutuskan untuk bertindak balas.(Definisi :permulaan tindak balas.lambang C)
• Keprungu tantangane, mudhun terus nyanggupi panyuwunane
11. Wira meninggalkan rumah(Definisi: pemergian. Lambang L)
• Sangkrib banjur metu umah mlaku muteri desa. Lakune kebak tekad pengen ketemu karo sing gawe ribeting desa. Sapa sejatine wong kuwi. Tanpa ana rasa wedi ana ing njero atine, lakune gagah kaya macan luwe.
• Ana ing sawijining dina Jaka nduweni pamikir kepengen golek tamba kanggo penyakite mau. Jaka lunga saka umahe sakwise nyuwun pangestu marang wong tuwa angkate. Jaka lunga menyang pinggere pesisir segara kidul
12. Wira diuji, disoal, diserang dan lain-lain yang menyediakan wira ke arah penerimaan sama ada sesuatu alat magis atau pembantu (Definisi : fungsi pertama donor. Lambang D) .
• Ana ing desa kuwi ana salah sijining Ratu demit kang sekti mandra guna. Pegaweyane seneng gawe rusuhe para warga desa. Saben surup, ana ing desa kono ora ana kang wani metu merga menawa ana kang wani metu bakal kaganggu marang Sang Wora Wari retune demit kono
13. Wira bertindak balas kepada tindakan-tindakan bakal pemberi (Definisi :reaksi wira. Lambang E)
• Sangkrib kang kasil ngalahake Wora-Wari
14. Wira memperoleh agen sakti.(D :pembekalan, pemerolehan alat sakti.L :F)
• Ana ing sakjroning tapane dheweke ketemu karo pawongan tuwa
15. Wira disampaikan terdapatnya objek yang dicari.(D: perpindahan antar ruang.L :G)
• tamba kanggo penyakite mau kanthi tapa pitung dina ing sakjroning wetheng mahesa utawa kebo.
• cemeti kang dununge ana ing sakjrone gunung karang
16. Wira terlibat dalam pertarungan.(D :pergelutan. L :H)
• Wong loro metu menyang glanggang. Dadi perang kang rame. Dadi gonjang-ganjinge tlatah kono
17. Wira ditandai (D:penanda.L: 3)
• Cemetine dinggo ngantem Sang Nata lan kelaran dheweke.
18. Penguasa dikalahkan.(D: kekalahan.L:I)
• Sang nata kalah ing glanggang. Lan ngakoni kekalahene, mila dheweke terus ngabdi marang Sangkrib lan ora bakal nerusake lelakone kang gawe rekasane liyan.
19. Kecelakaan atau kekurangan awal diatasi (Lambang :K)
• Sangkrib ora tanpa pikir maneh migunakake cemeti kuwi.
20. Wira pulang (Definisi :Kepulangan. Lambang : Ii)
• Sangkrib kang kasil ngalahake Wora-Wari bali menyang desa
21. Wira dikejar (Definisi :pengejaran. Lambang Pr)
• Keprungu tantangane, mudhun terus nyanggupi panyuwunane.
22. Wira diselamatkan.(D :penyelamatan.L : Rs)

23. Wira yang tidak dikenali , Tiba ke negerinya atau ke negeri lain.(Definisi: kepulangan tanpa dikenali. Lambang O)
• Sakwise pirang-pirang dina olehe mlaku, teka ana ing sakwijining desa kang ana pesisir kidul kulon kutho.
24. Wira palsu mempersembahkan tuntutan palsu.(Definisi Tuntutan palsu.Lambang:L)

25. Suatu tugas yang susah dicadangkan kepada wira (Definisi :tugas berat.Lambang :M)
• Lan dheweke uga saguh aweh pitulung amarga uga Wora-wari wis gawe ribet karo liyane.
26. Tugas diselesaikan.(D:penyelesaian.L:N)
• Cemetine dinggo ngantem Sang Nata lan kelaran dheweke. Sang nata kalah ing glanggang.
27. Wira dikenali(Definisi :pengecaman. Lambang Q)
28. Wira palsu atau penjarah didedahkan(Definisi :Pendedahan.lambangX)

29. Wira diberi Rupa baru(Definisi: penjelmaan.lambang T)
• Sangkrib kang wis dadi pemuda kang gagah
30. Penguasa palsu dihukum.(D:hukuman.L:U) .
• Lan ngakoni kekalahene, mila dheweke terus ngabdi marang Sangkrib lan ora bakal nerusake lelakone kang gawe rekasane liyan.
31. Wira menaiki tahta.(D :perkawinan.L:W)
• Dene Jaka Sangkrib kang bisa kasil ngalahake panguasa munggah dadi ratu ana ing tlatah kono.


Unsur Naratif Cerita Rakyat Cempaka Wulung

S1. Dewi Rantamsari iku anake demang Kalisalak
S2. Dewi Rantamsari iku wanita kang ayu rupane sahingga bisa gawe wong lanang kesengsem
S3. Sultan Agung kepengen nggarwa Dewi Rantamsari
S4. Sultan Agung ngutus Raden Joko Bahu kanggo nglamar Dewi Rantamsari
S5. Raden Joko Bahu budal menyang Kalisalak, banjur nyeritake tujuan marang Demang Kalisalak lan Nyi Demang Kalisalak
S6. Dewi Rantamsari tresna marang Raden Joko Bahu
S7. Demang Kalisalak bungah krungu ceritane Raden Joko Bahu
S8. Dewi Rantamsari seneng banget, ananging menehi sayembara sapa wae sing kepengen nggarwa dheweke kudu isa metik kembang cempaka sing lagi mekar ing taman Kalisalak
S9. Raden Joko Bahu nyanggupi banjur langsung tumuju Taman Kalisalak kanggo metik kembang cempaka sing lagi mekar iku.
S10. Raden Joko Bahu bingung amarga ora nemoke kembang cempaka sing lagi mekar ing taman Kalisalak
S11. Dewi Rantamsari banjur cerita bilih sejatine kembang cempaka iku ana ing sanggule sang dewi iku dewe.
S12. Raden Joko Bahu banjur njupuk kembang ing sakdhuwure Dewi Rantamsari, Dewi Rantamsari bungah banget banjur sujud ing sikile Raden Joko Bahu
S13. Amarga sing iso njupuk kembang ing sakdhuwure sanggule Dewi Rantamsari iku Raden Joko Bahu, wis sepantese Raden Joko Bahu iku dadi bojone Dewi Rantamsari
S14. Raden Joko Bahu bingung eling marang titahe Sultan Agung
S15. Raden Joko Bahu kaliyan Dewi Rantamsari siap ngadepi kanyatan kuwi, lajeng Ki Demang Kalisalak ngandarke bilih ana wanita kang rupane meh padha karo Dewi Rantamsari yaiku Randinem anake bakul srabi.
S16. Raden Joko Bahu sakrombongan budal menyang Kaligeluk kanggo nemoni Randinem
S17. Sadurunge budal, Raden Joko weling bilih mengko yen anak sing dikandhut Dewi Rantamsari lair lanang supaya dijenengi R. Kuncung Darmanto
S18. Akhire Dewi Rantamsari ditinggal bojone kang lagi ngemban tugas saka kraton, ora let suwe sang Dewi nglairake bayi lanang kang bagus rupane. Banjur diwenehi jeneng R. Kuncung Darmanto
S19. Putrane dimong kanthi apik, tingkah lakune persis kaya bapake. ndelengake putrane kang sempurna, Dewi Rantamsari kepengin anake yen suk gedhe bisa migunani tumprap bangsa lan negarane
S20. R. Kuncung Darmanto takon marang ibune kenapa kancane ngundang wong tuwa lanang ngganggo jeneng bapak
S21. Dewi Rantamsari banjur cerita sapa sejatine bapake R. Kuncung Darmanto iku Raden Joko Bahu
S22. Bapake iku putra Dewi Cempaka Wulung karo Ki Gedhe Kesesi, ananging nalika isih cilik Raden Joko Bahu dititipke marang lurah Kesesi Bandung dening Ki Gede Capeluk. Ananging Dewi Rantamsari ora wenehi ngerti bilih Ki Gedhe Kesei iku putrane Panembahan Senopati.


Motif Pelaku Dalam Cerita Rakyat Cempaka Wulung

1. Motif Percintaan
• Dewi Rantamsari jatuh cinta kepada Raden Joko Bahu
2. Motif Pengembaraan
• Raden Joko Bahu meneruskan perjalanan ke kaligeluk untuk menemui Randinem
3. Motif Sayembara
• Dewi Rantamsari mengajukan syarat kepada siapa saja yang ingin mempersuntingnya
4. Motif Pengkhianatan
• Raden Joko Bahu telah berkhianat kepada Sultan Agung dengan menikahi Dewi Rantamsari
Fungsi Pelaku Dalam Cerita Rakyat Cempaka Wulung

1. Raden Joko Bahu pergi ke kademangan Kalisalak (definisi:ketiadaan. Lambang:β)
• Raden Joko Bahu pergi ke kademangan Kalisalak untuk melamar Dewi Rantamsari
2. Raden Joko Bahu mendapat tugas berat (definisi:tugas berat. Lambang : M)
• Raden Joko Bahu mendapat tugas berat untuk melamar Dewi Rantamsari putrid demang Kalisalak
3. Raden Joko Bahu menerima maklumat tentang Randinem (definisi:penyampaian. Lambang : ζ)
• Ki Demang Kalisalak bercerita bahwa ada seorang wanita yang mirip dengan Dewi Rantamsari yaitu Randinem putrid pedagang srabi yang tinggal di daerah Kaligeluk
4. Dewi Rantamsari mencoba memperdaya Raden Joko Bahu ( definisi:muslihat. Lambang : η)
• Dewi Rantamsari berkata bahwa seseorang yang ingin memilikinya harus memetik bunga cempaka yang sedang mekar di taman Kalisalak
5. Kecelakaan atau kekurangan dimaklumi (definisi: perantaraan peristiwa penghubung. Lambang:B)
• Percintaan Raden Joko Bahu dan Dewi Rantamsari dimaklumi oleh Demang Kalisalak, Raden Joko Bahu diutus menemui Randinem
6. Raden Joko Bahu meninggalkan rumah (definisi:pemergian. Lambang:↑)
• Raden Joko Bahu meninggalkan kademangan Kalisalak menuju desa Kaligeluk untuk menemui Randinem
7. Raden Joko Bahu bertindak balas (definisi:tindak balas. Lambang:E)
• Raden Joko Bahu menyanggupi keinginan Dewi Rantamsari untuk memetik bunga cempaka yang sedang mekar di taman Kalisalak
8. Raden Joko Bahu dan Dewi Rantamsari menikah
• Raden Joko Bahu akhirnya menikah dengan Dewi Rantamsari setelah berhasil mengambil kembang diatas sanggul Dewi Rantamsari


PERSAMAAN MOTIF PELAKU ANTARA CERITA RAKYAT JAKA SANGKRIB DENGAN CEMPAKA WULUNG


Ada dua persamaan motif pelaku antara cerita rakyat Jaka Tingkir dengan cempaka wulung persamaan motif pelaku tersebut adalah motif percintaan dan motif pengembaran.
Dalam kedua cerita tersebut kedua tokoh pelaku utama sama-sama mengalami perasaan jatuh cinta terhadap gadis pilihannya. Dan sama-sama melakukan pengembaraan. Namun dalam pengembaraan,terdapat perbedaan tujuan antara tokoh pelaku utama. Pada cerita Jaka Tingkir, si tokoh pelaku utama melakukan pengembaraan karena ingin mencari obat untuk penyakitnya dan merasa senang karena penyakitnya sudah terobati, sedangkan dalam cerita cempaka wulung si tokoh pelaku utama melakukan pengembaraan karena mengemban tugas dari Sri Sultan Agung untuk melamar Dewi Rantamsari.


SIKLUS CERITA RAKYAT JAKA SANGKRIB DAN CEMPAKA WULUNG

1. Initiative Return (Upacara Adat)
Tidak ada upacara adat dalam kehidupan sehari-hari yang diceritakan dalam kedua cerita rakyat tersebut.
2. Mite Bulan atau Kosmis Alam
Tidak ada mite bulan atau kosmis alam atau pemujaan terhadap sesuatu yang diceritakan dalam kedua cerita rakyat tesebut.
3. Totemisme atau Biinatang yang Muncul
Tidak ada binatang yang muncul dalam kedua cerita rakyat tersebut.
4. Konsep Punakawan (Pengikut)
Tidak satupun cerita yang menggunakan konsep punakawan.
5. Perkawinan Ekosisme atau Perkwinan Endogami
Hal inipun tidak terjadi dikedua cerita rakyat tersebut
6. Superhero
Ada peran superhero dalam kedua cerita rakyat tersebut dan dapat dibedakan sebagai berikut:
• Dalam cerita rakyat Jaka Sangkrib
Yang berperan sebagai superhero disini adalah pelaku tokoh utama sendiri, yaitu Jaka Sangkrib. Disini Jaka Sangkrib diceritakan telah menyelamatka desa dari gangguan Wara-wari.
• Dalam cerita Rakya Cempaka Wulung
Sedangkan dalam cerita rakyat Cempaka Wulung, yang berperan sebagai superhero bukanlah si pelaku tokoh utama, melainkan orang lain. Yaitu Randinem karena telah menolong Raden Joko Bahu dan Dewi Rantamsari untuk penyamaran sebagai Dewi Rantamsari untuk dinikahi Sri Sultan Agung.

LATAR BELAKANG CERITA RAKYAT JAKA SANGKRIB

1. Kesejarahan
Diketahui kebenaran cerita ini, karena dalam pengambilan data yang dilakukan, terdapat adanya makam Jaka sangkrib dan sendang yang digunakan Jaka Sangkrib untuk menyembuhkan penyakitnya. Namun data masih kurang lengkap, karena memang sumber pemerolehan data masih kurang.
2. Budaya atau Kultur
Menurut data yang diperoleh pada saat pencarian data Jaka Sangkrib mempunyai latar belakang budaya yang baik, hanya saja dalam cerita orang tua kandung Jaka Sangkrib tidak menerima keadaan Jaka Sangkrib karena penyakit yang diderita Jaka Sangkrib.
3. Kondisi Sosial
Kondisi sosial pada saat itu masih urang baik karena adanya perebutan kekuasaan pemerintah kerajaan.
4. Sistem Pemerintahan
Sistem pemerintahan yang melatarbelakangi lahirnya cerita ini adalah sistem pemerintah kerajaan. Terbukti adanya Demang sebagai orang tua dari Jaka Sangkrib.

LATAR BELAKANG CERITA RAKYAT CEMPAKA WULUNG

1. Kesejarahan
Cerita ini muncul pada jaman pemerintahan kerajaan mataram. Cerita ini merupakan legenda dan cerita ini bukanlah cerita fiktif tokoh benar-benar ada. Raden Joko Bahu atau Raden Bahu Reksa adalah patih dari sri Sultan Agung Anyokro Kusuma yang pada waktu itu sedang memimpin Kerajaan Mataram.
2. Budaya atau Kultur
Sama halnya dengan cerita jaka Sangkrib, budaya yang membingkai cerita ini adalah budaya Jawa Kuna yang masyarakat sekitarnya adalah masyarakat di lingkungan kerajaan. Dalam lingkungan kerajaan tentunya tidak luput dari pemberontakan-pemberontakan karena perebutan kekuasaan.
3. Kondisi Sosial
Kondisi sosial yang melatarbelakangi cerita ini adalah kondisi sosial kerajaan yang rentan akan perebutan kekuasaan. Kondisi limgkungan masyarakat kerajaan tentunya begitu mengagung-agungkan raja.
4. Sistem Pemerintahan
Sisitem pemerintahan yang melatarbelkangi ceritan ini adalah sistem pemerintahan kerajaan dimana raja sebagai pemegang kekuasaan utama.
0 komentar:

Posting Komentar